ما صحبتهایمان را دربارهی دائمآموز به سه بخش تقسیم میکنیم:
- معرفی دائمآموز
- اصول کاری دائمآموز
- راهنمای استفاده از دائمآموز
با ما در ادامه همراه باشید تا هریک از این بخشها را ارائه کنیم.
بخش اول: معرفی دائمآموز
دائمآموز یک فضای آموزشی است که به شما در ارتقای سواد استراتژی کمک میکند.
بهسوی سواد استراتژی
در بسیاری از کلاسها و دورههای آموزشیِ استراتژی یک جای خالی دیده میشود و آن، خودِ «استراتژی» است. در این دورهها معمولاً با شعارهایی همچون «کاربردی بودن»، صحبت کردن از مبانی استراتژی در بهترین حالتْ غیرضروری و در بدترین حالت بیهوده و اتلاف وقت تلقی میشود؛ مبانیای که بدون درک آن هر صحبتی دربارهی استراتژی ناقص و ناپخته است.
بنابراین برای توضیح مبانیِ اساسیِ استراتژی معمولاً چند تعریف سرهمبندی میشود، چند جملهبندی انجام میگیرد و بهسرعت از آن عبور میشود. در عوض انواعواقسام ابزارها و تکنیکهای استراتژی معرفی میشود و تمرکز روی آنها قرار میگیرد.
اما کدام استراتژیِ اثربخش را ابزارها و تکنیکها ساختهاند؟ کدام بنگاه (firm) توانسته کار «استراتژیسازی» را که از نگاه عدهای نقطهی اوج فعالیت مدیریتی است، به ابزارها و تکنیکها محول کند؟ البته منظورمان این نیست که ابزارها را باید کنار گذاشت؛ بلکه این است که، سواد استراتژی چیزی بسیار فراتر از جعبهابزار استراتژی است. بنابراین مجهز شدن به ابزارهای استراتژی بهمعنی مجهز شدن به سواد استراتژی نیست.
اکنون این سوال مطرح میشود که، سواد استراتژی یعنی چه؟ در ادامهی معرفی دائمآموز به این سوال پاسخ میدهیم. اما قبل از هرچیز لازم است در مورد دانش استراتژی صحبت کنیم.
دانش استراتژی
جهانی که در آن زندگی میکنیم «پیچیده» و «دائماً در حال تغییر» است و «مشکلات» و «مسئلههایی» را پیش روی ما قرار میدهد. اما با این حال بشر هم بیکار ننشسته است؛ بلکه پیوسته تلاشهایی را انجام داده تا برای کسب یا تداوم موفقیت خود، از پس این پیچیدگی و تغییرات و از پس این مشکلات و مسئلهها برآید. از دل این تلاشها بهتدریج دانشی شکل گرفته که امروز با عنوان «دانش استراتژی» میشناسیم.
بنابراین اگر بخواهیم بدانیم دانش استراتژی چیست، میتوان گفت:
دانش استراتژی مجموعهی تلاشهایی است که بشر برای برآمدن از پس پیچیدگی و تغییرات و مشکلات و مسئلههای جهان پیرامون خود انجام داده است؛ تا بتواند به موفقیت دست یابد یا موفقیت خود را تداوم بخشد.
این تلاشها، هم شامل تلاشهای نظری است که دانشمندان و نظریهپردازان مدیریت و کسبوکار و سایر رشتهها انجام دادهاند (literature)، هم شامل تلاشهای عملی است که کسبوکارها و مشاوران انجام دادهاند (practice).
البته تلاشهای نظری و عملی بیارتباط با هم نیستند. از یک سو دستاندرکارانِ اجراییْ متون نظری را مطالعه میکنند و از آن تأثیر میپذیرند و از سوی دیگر، متون نظری از تلاشهای عملیِ دستاندرکاران تأثیر میپذیرد.
دانش استراتژی در دائمآموز
دائمآموز دانش استراتژی را در قالب سه درس آموزش میدهد:
- مبانی استراتژی
- تفکر استراتژیک
- مدیریت استراتژیک
درس «مبانی استراتژی» پایهی دانش استراتژی محسوب میشود و در دائمآموز جایگاه ویژهای دارد. درسهای «تفکر استراتژیک» و «مدیریت استراتژیک» نیز هرکدام نقش منحصربهفرد خود را ایفا میکنند.
بااینکه هریک از این سه درس دارای موضوعات و مباحث مخصوص به خود هستند، ولی از هم کاملاً جدا نیستند و همپوشانیهایی دارند:
درصفحهی درسهای دائمآموز میتوانید معرفی هریک از این درسها را ببینید و با محورهای تمرکز هرکدام آشنا شوید.
اما آیا صرفاً با مطالعهی دانش استراتژی قادر میشویم آن را در کسبوکار و زندگی خود به کار بگیریم؟ در ادامه به پاسخ این سوال میپردازیم.
یادگیریِ بهکارگیریِ دانش استراتژی
با اینکه اهمیت مطالعهی دانش استراتژی انکارناپذیر است، ولی این مطالعه بهتنهایی نمیتواند منجر به یادگیریِ بهکارگیریِ دانش استراتژی شود. برای اینکه بدانیم چرا، بهتر است به تعریف «یادگیری» مراجعه کنیم. اجازه دهید در اینجا به تعریفی از یادگیری اشاره کنیم که پُل هِرسی (Paul Hersey) در کتاب معروف خود نقل میکند:
«روانشناسان میگویند یادگیری یعنی تغییر در رفتار.» بهعبارتِدیگر یعنی «تواناییِ انجام کار بهنحوی متفاوت از قبل».
او در ادامهی این تعریف میگوید:
«… بنابراین ازطریق مطالعه یا مشاهدهی دیگران، شاید بتوانیم دانش یا نگرش خود را تغییر دهیم؛ اما لزوماً نمیتوانیم در رفتارمان تغییر ایجاد کنیم.»
بااینحساب وقتی از یادگیریِ بهکارگیریِ دانش استراتژی صحبت میکنیم، منظورمان این است که فرد/کسبوکار قادر شود در رفتارها و تصمیمگیریهای استراتژیکِ خود، اثربخشتر عمل کند. یا بهعبارتِدیگر قادر شود در رفتارها و تصمیمگیریهای خود، دانش استراتژی را بهکار بندد.
بههمین علت ما در دائمآموز تأکید میکنیم برای یادگیریِ بهکارگیریِ دانش استراتژی، مطالعه کافی نیست. یادگیری با منفعل بودن اتفاق نمیافتد؛ بلکه با تکرار، تفکر، تمرین، صرفِ زمان و در یک کلام، با فعال شدنِ فردِ یادگیرنده اتفاق میافتد.
بنابراین انتظار داریم کاربران دائمآموز بین دو مقولهی «توسعهی دانش» و «یادگیری» تفاوت قائل شوند و توسعهی دانش را صرفاً یکی از پلههای یادگیری در نظر بگیرند.
دائمآموز نیز بهسهم خود و با توجه به دغدغهای که برای یادگیری دارد، بهدنبال این نیست که صرفاً متونی برای خواندن ارائه کند؛ بلکه تلاش میکند با بهکارگیریِ شیوههای اثربخش و ازطریق فرآیند آموزش تعاملی و مشارکتی، تا حد امکان یادگیری را ترغیب کند.
به نظر میرسد حالا میتوانیم بهسراغ این سوال برویم: سواد استراتژی یعنی چه؟
سواد استراتژی
اگر بخواهیم برای «یادگیریِ بهکارگیریِ دانش استراتژی» معادلی رسا و کوتاه در نظر بگیریم و از این به بعد در صحبتهایمان از آن استفاده کنیم، «سواد استراتژی» مناسب به نظر میرسد. در ادامه به چراییِ این انتخاب اشاره میکنیم.
معمولاً در فرهنگهای لغت، برای سواد (literacy) دو تعریف به چشم میخورد:
- تواناییِ خواندن و نوشتن
- دانش یا مهارت (توانایی) در زمینهای خاص
البته احتمالاً کمتر کسی در دنیای امروز بتوان یافت که همچنان توانایی خواندن و نوشتن (به معنای عام) را سواد بداند. اما آنچه در اینجا مدنظر ما است و به موضوع صحبتمان مربوط میشود، کلمهی «توانایی» است. اگر تعریفهای مختلف سواد را کنار هم بگذاریم، احتمالاً کلمهی «توانایی» در همهی آنها مشترک خواهد بود. بنابراین سواد استراتژی را میتوان توانایی در زمینهی استراتژی تعبیر کرد؛ یعنی همان یادگیریِ بهکارگیریِ دانش استراتژی.
اکنون در دیاگرام زیر میتوانید جمعبندی همهی صحبتهایمان را به صورت نقشهی مفهومی ملاحظه کنید.
بااینهمه، سواد استراتژی چیزی نیست که بتوان در قالب پکیجها و دورههای فشرده، کلاسهای آخر هفتهای یا سرفصلی کوتاه در لابهلای دورههای کسبوکار به دست آورد. ما معتقدیم شیوهی اثربخش این کار، اختصاص دادن زمان مستقل و مستمر (هرچند کوچک و اندک) است. دائمآموز تلاش میکند در این مسیرِ پُربار و پیمودنی همراه شما باشد و به شما کمک کند تا «مبانی استراتژی» را بیاموزید، «تفکر استراتژیک» را در خود تقویت کنید و «مدیریت استراتژیک» را یاد بگیرید. کوتاه اینکه، سواد استراتژی را در خود ارتقا دهید.
بخش دوم: اصول کاریِ دائمآموز
دائمآموز تلاش میکند در مسیر کار و فعالیتهایش همیشه به چهار اصل پایبند بماند. این چهار اصل را در ادامه شرح میدهیم.
اصل اول: وسواس و سختگیری در انتخاب منابع
دائمآموز وسواس زیادی در انتخاب منابع بهخرج میدهد و فقط از منابع معتبر علمی و فکری برای تولید درسها و محتوای خود استفاده میکند.
اصل دوم: وسواس و حساسیت در انتقال محتوا
انتخاب منابع معتبر کافی نیست؛ بلکه محتوای این منابع باید به بهترین نحو به مخاطب انتقال داده شود. به همین علت دائمآموز در انتقال محتوا وسواس و حساسیت زیادی دارد. دائمآموز برای تولید و انتقال محتوا از نسخههای ترجمهشدهی منابع استفاده نمیکند؛ بلکه مستقیماً به نسخهی زبان اصلی منابع مراجعه میکند. بنابراین درسهای دائمآموز همگی متونی هستند که خودِ دائمآموز مستقیماً از منابع زبان اصلی ترجمه کرده است. برای آشنایی و اطلاع بیشتر در این باره میتوانید به نمونهای از ترجمه در دائمآموز مراجعه کنید.
اصل سوم: پایبندی به اخلاق حرفهای
دائمآموز پایبندی به اخلاق حرفهای را یکی از اصول کاری خود میداند. همچنین در این راستا دائمآموز براساس سنت رایج در محافل علمی، همهی منابع تولید درسهایش را اعلام میکند.
اصل چهارم: آموزش در خدمت مخاطبان (نه برعکس)
اجازه دهید وضعیتی را توصیف کنیم که شاید برایتان آشنا باشد. یک مرکز آموزشی را تصور کنید که در آن، محور اصلی فعالیت، خودِ مرکز و دورههای آموزشی آن است. یعنی در آنجا همه در خدمت برقرار ماندن مرکز و برگزار شدن دورههایش هستند؛ حتی خودِ مخاطبان. ما اسم این وضعیت را میگذاریم «مخاطبان در خدمت آموزش» و این را نمیپسندیم. ما معتقدیم در کار آموزش، اصولاً محور فعالیت باید مخاطبان باشند. یعنی آموزش باید در خدمت مخاطبان باشد نه اینکه مخاطبان در خدمت آموزش قرار بگیرند. دائمآموز پیوسته رفتار کاربران را تحلیل میکند، با آنها تعامل میکند، از آنها بازخورد دریافت میکند و همهی اینها در نحوهی آموزش و محتوای آموزشی دائمآموز تأثیر میگذارد.
بخش سوم: راهنمای استفاده از دائمآموز
اگر بخواهیم ساده بگوییم، دائمآموز یک محصول است؛ محصولی که قرار است به ارتقای سواد استراتژی در شما کمک کند.
معمولاً همراه با هر محصولی راهنمای استفاده از آن را در اختیار ما میگذارند تا هم با نحوهی کار محصول آشنا شویم، هم بتوانیم از آن بهطور اثربخشتری استفاده کنیم.
اگرچه طراحی دائمآموز طوری انجام شده که حتی بدون مراجعه به راهنما میتوانید از آن استفاده کنید، ولی توصیه میکنیم برای آشنایی بیشتر، این بخش را از دست ندهید.
۳.۱. راهنمای مطالعه در دائمآموز
محتوای آموزشی دائمآموز غالباً متنی است؛ اما برای انتقال بهتر مفاهیم معمولاً از تصاویر نیز در کنار متن استفاده میکنیم.
محتوای دائمآموز از سطح کلی به سطح جزئی عبارت است از «درس»، «سرفصل» و «مطلب».
دائمآموز از چند «درس» تشکیل شده است. هر درس تعدادی «سرفصل» دارد. محتوای سرفصلها نیز در قالب تعدادی «مطلب» منتشر میشود.
۳.۱.۱. دسترسی به درسها
در صفحهی درسهای دائمآموز میتوانید به درسها دسترسی داشته باشید.
۳.۱.۲. دسترسی به سرفصلها
برای دسترسی به سرفصلهای هر درس دو راه وجود دارد:
۱- اولین مطلب هر درس به معرفی آن درس و ارائهی سرفصلهایش میپردازد. دسترسی به اولین مطلب در همان صفحهی درسها امکانپذیر است.
۲- ازطریق لینک درسها در منوی اصلی دائمآموز نیز این امکان فراهم است.
۳.۱.۳. دسترسی به مطلبها
برای دسترسی به مطلبهای هر درس دو راه وجود دارد:
۱- مطلبهای هر درس پس از انتشار، در صفحهی اول دائمآموز دیده میشوند.
۲- در صفحهی هریک از مطلبها نیز، آرشیو کامل مطلبهای آن درس وجود دارد (چیزی شبیه تصویر زیر).
۳.۱.۴. زنجیرهی مطلبها
همانطور که گفتیم، در صفحهی هر مطلبِ درسی، میتوانید به آرشیو همهی مطلبهای منتشرشده برای آن درس دسترسی داشته باشید. تصویر بالا نیز نمونهای نمادین از این آرشیو را نشان میدهد. همانطور که در تصویر میبینید، در هر آرشیو، مطلبها بهترتیب و در قالب یک توالیِ زنجیرهوارِ سبزرنگ قرار دارند. این توالیِ زنجیرهوار نشان میدهد مطلبهای درس با یکدیگر ارتباط (معنایی و مفهومی) دارند. بههمین خاطر ما برای آرشیو از عنوان «زنجیرهی مطلبها» استفاده کردهایم تا پیوند و ارتباط میان مطلبها را تداعی کند.
اما در مورد «زنجیرهی مطلبها» جا دارد به دو نکته اشاره کنیم:
۱- ترجیح و توصیهی دائمآموز این است که برای یادگیریِ بهتر هر درس، از اولین مطلبِ زنجیرهی آن درس شروع کنید و بهتدریج مطلبهای بعدی را مطالعه کنید. چراکه هر مطلب پیشنیاز مطلبهای بعدیاش است و رعایت کردن ترتیبِ مطالعه میتواند درک شما را عمیقتر و یادگیری شما را اثربخشتر کند.
۲- زنجیرهی مطلبهایی که برای هر درس ملاحظه میکنید، قطعی و نهایی نیست؛ بلکه بهتدریج مطلبهای بیشتری به آن افزوده میشود. همچنین ممکن است بهمرور زمان در زنجیرهها تغییراتی اِعمال شود. همانطور که میدانید خودِ دائمآموز نیز، دائماً در حال مطالعه و یادگیری است. بنابراین ممکن است با مطالعهی مقالهای جدید یا کتابی تازه تصمیم بگیریم سرفصلی جدید به سرفصلهای فعلیِ یک درس بیفزاییم یا مطلبهای جدیدی را منتشر کنیم. حتی با تحلیل رفتار کاربران یا دریافت بازخوردهای آنها ممکن است تصمیم بگیریم تغییراتی را در سرفصلها یا مطلبها ایجاد کنیم. البته این کار همواره در محافل علمی و آموزشی به شکلهای گوناگون رایج بوده است. (مثلاً معمولاً نویسندگان پس از مدتی در محتوای کتابهایشان تجدیدنظر میکنند و ویرایش جدید آن را منتشر میکنند.) بنابراین آنچه که از زنجیرهی مطلبهای یک درس میبینید، صرفاً وضعیت زنجیرهی آن درس تا همان موقع است.
۳.۲. راهنمای مربوط به انواع کاربران و میزان دسترسی به امکانات در دائمآموز
۳.۲.۱. انواع کاربران
در دائمآموز کاربران به دو دسته تقسیمبندی میشوند: کاربران غیرعضو و کاربران عضو. همچنین کاربران عضو به دو سطح تقسیمبندی میشوند: اعضای مرکزی و اعضای مرزی.
کاربران «غیرعضو» آندسته از کاربرانی هستند که در دائمآموز هیچ عضویتی ندارند.
اعضای «مرکزی» آندسته از کاربرانی هستند که در دائمآموز (بهرایگان) عضو شدهاند.
اعضای «مرزی» آندسته از کاربرانی هستند که با پرداخت حق اشتراک، سطح عضویت آنها در دائمآموز برای دورهی زمانیِ مشخصی ارتقا مییابد. (البته در حال حاضر سطح عضویت مرزی غیرفعال است.)
۳.۲.۲. میزان دسترسی به امکانات
تقریباً ۳۰ درصد از محتوای دائمآموز برای کاربران غیرعضو در دسترس است. برای دسترسی به ۷۰ درصد دیگر عضویت در دائمآموز الزامی است. همچنین امکان درج کامنت برای کاربران غیرعضو وجود ندارد. در مشاهدهی کامنتهای دیگران نیز برای این کاربران محدودیتهایی برقرار است.
تقریباً ۵۰ درصد از محتوای دائمآموز برای اعضای مرکزی در دسترس است. این کاربران به سطح پایهای از امکانات دائمآموز دسترسی خواهند داشت.
اما اعضای مرزی به ۱۰۰ درصد محتوای دائمآموز در دورهی زمانیِ اشتراک خود دسترسی دارند. این کاربران در مرز محتوا و امکانات دائمآموز قرار دارند؛ یعنی از کاملترین سطح محتوا و امکانات بهرهمند میشوند. به همین علت آنها را مرزی نامیدهایم.
نکته: در حال حاضر در دائمآموز سطح عضویت مرزی غیرفعال است. بنابراین کاربرانی که عضویت رایگان دارند (اعضای مرکزی) بالاترین سطح عضویت محسوب میشوند و از محتوا و امکانات سطح مرزی برخوردارند. عضویت رایگان نیز بهسادگی ازطریق لینک موجود در بالای صفحهی اصلی دائمآموز امکانپذیر است.
پینوشت: پس از مطالعهی سه بخش بالا دربارهی دائمآموز، اگر همچنان سوالها و ابهامهایی در ذهن دارید، میتوانید به صفحهی پرسشهای رایج مراجعه کنید. در آنجا تلاش کردهایم به شماری از رایجترین سوالها در ارتباط با دائمآموز پاسخ دهیم.
سیدمحمدرضا لشگری (بنیانگذار و معلم دائمآموز)